„Umro je drug Tito!“, riječi su izrečene 4. maja 1980. godine, koje su ostale duboko urezane u kolektivnu svijest naroda i narodnosti nekadašnje Jugoslavije. Cijela država bila je u suzama tog dana, koje će se pokazati kao zlokoban predznak događaja koji su uslijedili deceniju kasnije. Njegova sahrana ostaće upamćena po broju svjetskih državnika koji su joj prisustvovali. „Kuća cvijeća“, gdje se nalazi Titov grob, mjesto je hodočašća brojnih jugonostalgičara.
Svake godine od Titove smrti, pa sve do raspada Jugoslavije, na 4. maj, u 15 časova i pet minuta, širom države oglasile bi se sirene, Jugosloveni bi stali mirno i minutom ćutanja odali poštu svom vođi. Danas nema više Jugoslavije pa nema ni minute ćutanja. Ali Titova ličnost i dalje baca sjenu ili svjetlost, u zavisnosti koga pitate, na današnje odnose na prostoru nekadašnje države.
Titova zaostavština ima svoje pristalice i protivnike u svim državama koje su ponikle na ruševinama Jugoslavije. Za jedne heroj, oslobodilac zemlje i ličnost koja je uspijevala u nemogućem, a to je vođenje države sačinjene od naroda među kojima postoji duboka etnička netrpeljivost. Za druge pak uzurpator, autokrata i glavni kreator temelja za kasniji raspad zemlje. Vješto je iskoristio istorijski kontekst Hladnog rata i geografsku poziciju Jugoslavije, balansirajući izmeću istočnog i zapadnog bloka.
To je rezultiralo alternativi hladnoratovskoj podjeli, pokretom nesvrstanih. Jedno je sigurno, Josip Broz Tito ostaće kontroverzna figura, za jedne veliki državnik, za druge tamničar naroda i tiranin. Sigurno je i to da se, nakon njegove smrti, Jugoslavija srušila u vatri i krvi. Titovom, tuđom ili našom krivicom, raspravljaće se još dugo.
Z.J.
foto: Ilustracija