Ubrzani tempo života i potreba za preživlјavanjem u savremenim uslovima promijenili su brojne navike i način rada koji su praktikovali naši preci. Nova vremena, između ostalog, donosila su i nove sorte voća, a one stare, autohtone, polako su potiskivane potrebom za bržom i većom zaradom. S obzirom da su promjene životnih navika i potreba, vremenski ciklusi koji se često ponavlјaju i zatvaraju krug, u upotrebu se sve više vraćaju i autohtone sorte voća, pogotovo jabuke, kao kralјice voća.
Prije dvadesetak godina na području Kozarca i šire prijedorske regije voćari su počeli podizati nove nasade voća. U pitanju su uglavnom takozvane plemenite sorte, koje donose dobar prinos, ali i traže kontinuiran hemijski tretman i zaštitu. Voćar iz Kozarca Nihad Forić kaže da su to plantaže voća koje se praktikuju širom Evrope. „Savremeno, odnosno novo vrijeme je većinu voćara natjeralo da podižu intenzivne voćarske nasade. To su nasadi kakvi se uglavnom podižu i dilјem Evrope. Konkretno, u Nјemačkoj, Sloveniji, Hrvatskoj, Italiji, gdje mi često odlazimo na sajmove u obilazak njihovih plantažnih nasada. To su nasadi koji su na određen način više isplativi. Jednostavno, potreba za zaradom je dovela lјude da posade nove sorte voća“, kaže Forić. On dodaje da se voćari, pogotovo mještani ruralnih područja, sve više odlučuju da sade i nekadašnje sorte voća koje su bile potisnute iz upotrebe. „U zadnjih nekoliko godina sve je više zahtjeva naših voćara i naših sugrađana za autohtonim sortama, koje svi dobro pamtimo unazad pedesetak godina. Radi se o autohtonim sortama jabuke, kruške, breskve, kajsije, višnje, trešnje, zato što su lјudi postali osvješteni i znaju da su to sorte koje traže manji nivo zaštite, prije svega tretiranja hemijskim sredstvima. No međutim, te sorte lјudi uzimaju uglavnom za okućnice, za vlastite potrebe“, ističe Forić.
Stručnjaci kažu da autohtone sorte voća nisu isplative za veliku industrijsku proizvodnju i zaradu, a podaci govore da ih sve više lјudi želi bar za ličnu upotrebu, ima manje tretirano i zdravije voće. Agronom Ninoslav Radaković, koji se više od dvije decenije bavi uzgojem sadnica, pojašnjava koje su prednosti autohtonih sadnica voća. „One ne zahtijevaju veliku agro i pomo tehniku. Manje rada, manje održavanja, dugovječnije su i rodne, hvala bogu. Takođe, svaka sorta nosi svoj neki kvalitet, kao što je dužina čuvanja preko zime, tako da možemo izdvojiti što narod ovdje najviše traži prijedorsku zeleniku, tu našu, koja se najduže čuva. Takođe mogu izdvojiti sortu budimku, jabuku koja isto može do aprila da se čuva. Iz godine u godinu sve je veća potražnja za autohtonimjabukama kao što suzelenike, petrovače, budimke, krompiruše, kolačare, lepocvetke, mirisavke, kožare, pogačare, crvenike, sarajke. Autohtone sorte su sorte voćnih sadnica koje su kroz vijekove obitavale na našim terenima i preživlјavale sva vremena“.
AUTOHTONE SORTE MNOGO DUŽE ŽIVE
„Nama je u cilјu da očuvamo tradiciju i da proširimo proizvodnju autohtonih sadnica, jer su mnogo otpornije. Autohtone sorte nose malo više divlјih gena i treba im malo duži period da počnu da rađaju, ali imaju duži životni vijek. Možemo imati stare jabuke po 50-60 godina, pa čak i po sto godina. Autohtone sadnice većinom su kalemlјene na divlјim podlogama. Tu je korijenov sistem puno jači i voćka će biti puno veća i izdržlјivija. Mi u rasadniku „Vučković“, pored autohtonih, u proizvodnji i prodaji imamo takođe i plemenite sorte koje su otporne na bilјne bolesti i manje zahtijevaju agro i pomo tehnike. To su, između ostalog, jabuke topaz, florina i piros“, kaže Radaković.
Zoran Sovilj
